Przejdź do głównej treści Przejdź do wyszukiwarki

Jalu Kurek

Utworzono dnia 12.03.2015, 13:39

Jalu Kurek (1904-1983) pochodzący z Naprawy, wsi położonej niedaleko Jordanowa, na zachodniej rubieży Pasma Babiogórskiego, zauroczony pięknem górskiego krajobrazu oraz dawnymi legendami i opowieściami opiewającymi heroizm życia żywieckich górali zasiedlających doliny Pilska i Babiej Góry, akcję trzytomowej powieści pt. "Janosik" umiejscowił w tym tak doskonale sobie znanym pejzażu. Życiowe perypetie tytułowego bohatera powieści, Jana Dziury śledzimy od momentu osieroconego dzieciństwa poprzez długą wędrówkę za chlebem, którą pokonuje jako pastuch i parobek. Na koniec los rzuca go do Jeleśni gdzie podejmuje pracę w miejscowym tartaku. Tło społeczne powieści stanowi przygnębiający opis Jeleśni, Przyborowa, Sopotni, Koszarawy gdzie małe i karłowate gospodarstwa rolne nie są w stanie wyżywić swoich właścicieli. Przerażająca nędza wyzierająca z każdego przysłowiowego kąta nakłada się na wyzysk i pogardę okazywaną chłopu przez sanacyjne stosunki społeczne. Próbę samoobrony stanowi rodzący się na terenie Jeleśni ruch ludowy. Działacze tej opcji politycznej próbują czynnie przeciwstawiać się istniejącemu marazmowi i beznadziejności za co spotykają ich szykany i prześladowania.
Główny bohater utworu, Janek Dziura choć zna i spotyka się z wiejskimi radykałami daleki jest od udziału we wszelkiej polityce. Jest człowiekiem młodym, którego temperament bardziej ciągnie do dziewcząt niż dysput o naprawianiu świata. Najzwyklejszy przypadek decyduje, że wstępuje on na ścieżkę przestępstwa. Zdarza się mu być świadkiem jak wójt Przyborowa katuje bezbronnego chłopa, który przychodzi upomnieć się o swoją krzywdę. Dochodzi do bójki pomiędzy chłopem a wójtem i od tego momentu uchodzić musi przed policją. Schronienia jak wiele już razy bywało w życiu ojców i dziadów udziela mu leśna głusza. Azylem stają się pasterskie koliby, groty i jaskinie na zboczach górskich szczytów gęstwiny przepastnych borów rozciągających się na pograniczu polsko-słowackim. Uciekinier, banita szybko gromadzi podobnych do siebie i rozpoczyna wymierzanie sprawiedliwości i "równania świata". Napady i rabunki bandy dotykają bogatych gazdów, handlar/y, przedsiębiorców, schroniska turystyczne, plebanie z Żywiecczyzny i Orawy i z terenu całego pogranicza. Łupy jakie zdobywa banda w części dzielone są pomiędzy miejscową biedotę, w opinii której urasta Jan Dziura do symbolu, nowego wcielenia, ożywienia mitu i legendy Janosika. Teraz już nie Jasiek Dziura ale Janosik przechodził będzie szereg perypetii, ucieczek i zasadzek przed osaczającą go policją, napadów i pościgów. Nie może zabraknąć wątków erotycznych, co by to był za zbój, za harnaś, który nie miał by swojej frajerki, którego nic kochałyby kobiety. Kariera Janosika kończy się tragicznie.
Większość jego kompanów ginie od kuł a on sam ujęty zostaje i skazany na karę śmierci a następnie ułaskawiony. Trafia do ciężkiego więzienia na Świętym Krzyżu w Górach Świętokrzyskich. Wydawałoby się, że z tej beznadziejnej sytuacji nie ma wyjścia. Kiedy wybucha wojna. Więzienni strażnicy porzucają powierzonych im pieczy więźniów wiejąc co sił w nogach przed nadciągającymi Niemcami a Janosik wraca do "świata ludzi wolnych".
Ostatni rozdział z życia bohatera to piękna karta opisująca udział Jana Dziury, który teraz już niejako Janosik ale Błyskawica walczy z Niemcami w partyzanckim oddziale operującym wpierw na terenie Tatr a później Babiej Góry i Pilska. Powieść nie kończy się jednak happy endem. Janosik ginie w jednej ze zbrojnych potyczek.
Największą wartością powieści jest jednak nie sama akcja utworu czy kreowana postać głównego bohatera, ale realistyczne opisy przyrody, krajobrazu, sceny kreślone z obserwacji codziennego życia mieszkańców tutejszych wsi i przysiółków. Ukazują one czytelnikowi świat góralszczyzny, który przetrwał obecnie we wspomnieniach najstarszych ich mieszkańców. Janosik Jalu Kurka stanowiły i jaskinie na zboczach gór może doskonałe uzupełnienie informacji zawartych na kartach niniejszego przewodnika.
Związki Jalu Kurka z Jeleśnią mają nieco szerszy charakter bowiem obok "Janosika" po swoich kolejnych bohaterów książki pt.: "Zamurowana rzeka" sięga do Jeleśni, Przyborowa, Sopotni i Koszarowy. Jego młodzi bohaterowie uczestniczą w latach trzydziestych w budowie zapory i elektrowni wodnej na rzece Sole w niedalekiej Porąbce.

 

 

 

Pogoda

Zegar

Kalendarium

Marzec 2024
Pon Wt Śr Czw Pt Sb Nie
26 27 28 29 1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31

Imieniny