Roman Pollak

Roman Pollak (ur. 31 lipca 1886 w Jeleśni, zm. 23 lutego 1972 w Poznaniu) – historyk literatury, profesor UAM w Poznaniu, badacz literatury staropolskiej, w szczególności polskiego baroku, wraz z jego powiązaniami europejskimi, głównie włoskimi. Najbardziej znany jako badacz dzieła Piotra Kochanowskiego i Torquata Tassa, określany przez Jerzego Starnawskiego jako "historyk literatury konsekwentnie zajmujący się dobą staropolską".

Pollak był również członkiem-założycielem Klubu Sportowego Cracovii w czerwcu 1906, a do 1907 roku jego piłkarzem.

Życiorys

Ukończył gimnazjum klasyczne w Samborze (1897 - 1905), studiował filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie (1905 - 1910), gdzie uczęszczał na zajęcia prowadzone m.in. przez Ignacego Chrzanowskiego, Jana Łosia, Kazimierza Morawskiego, Stanisława Windakiewicza, Wilhelma Bruchnalskiego czy Stanisława Tarnowskiego. Po złożeniu egzaminu nauczycielskiego w 1910 uczył w prywatnym gimnazjum polskim w Orłowej na Śląsku Cieszyńskim. Po wybuchu I wojny światowej zmobilizowany do armii Austro-Węgier znalazł się na froncie włoskim, wskutek choroby przeniesiony na tyły ukończył tam rozprawę Ze studiów nad "Gofredem" Tassa - Kochanowskiego (...) Część batalistyczna. Była to jego praca doktorska, obroniona w 1917 roku (druk: "Rozprawy Wydziału Filologicznego PAU" 1920). Dr Roman Pollak awansowany na stopień porucznika z 1 pułku Strzelców Podhalańskich w marcu 1919 roku powołany został do tworzącego się uniwersytetu w Poznaniu, z którym odtąd związał się na całe życie. Uczył m.in. w Gimnazjum Marii Magdaleny, zaś słuchaczkami jego wykładów z historii literatury na uniwersytecie były m.in. Natalia Tułasiewicz i Stanisława Przybyszewska.

W październiku 1922 roku uzyskał w Krakowie veniam legendi na podstawie monografii "Goffred" Tassa - Kochanowskiego (druk: "Prace Komisji Filologicznej Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk"). Od roku 1923 jako docent literatury i języka polskiego wykładał we Włoszech, na Uniwersytecie Rzymskim (do 1929 roku), ponadto do 1933 roku rokrocznie wykładał, wizytował i egzaminował we włoskich ośrodkach polonijnych (z ramienia Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W 1928 roku mianowany profesorem nadzwyczajnym, w 1933 - zwyczajnym. W1938 został odznaczony Złotym Wawrzynem Akademickim Polskiej Literatury za wybitną twórczość naukową, związaną z literaturą piękną. We wrześniu 1939 roku zmuszony opuścić Poznań, przeniósł się do Warszawy. Tam zainicjował utworzenie Tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich (od października 1940), pełnił w nim obowiązki Dziekana Wydziału Humanistycznego (1941), prorektora (1942) i rektora (1943 - 1945), którą to funkcję sprawował również na Kursach Akademickich w Częstochowie (do 1946). W galerii Rektorów Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (dawniej: Uniwersytetu Poznańskiego) jest jedynym "Rektorem bez togi", jego portret z lat pełnienia tej godności w czasach wojny pozbawiony jest z przyczyn wiadomych gronostajów i splendoru.

Po wojnie, w wyzwolonym Poznaniu, kierował odbudową studium filologii polskiej, katedrą literatury staropolskiej i od 1953 roku do przejścia na emeryturę zespołem katedr historycznoliterackich. Działał długie lata w Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk (gdzie m.in. przewodniczył Komisji Filologicznej), był członkiem - korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności (1935), członkiem Rad Naukowych: Instytutu Badań Literackich PAN, Biblioteki Kórnickiej, Instytutu Zachodniego; komitetów redakcyjnych m.in. "Pamiętnika Literackiego"(1946-1967).

Został pochowany w Poznaniu na cmentarzu junikowskim, a w obecnej siedzibie Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej UAM jego imię patronuje jednej z sal wykładowych.

Odznaczenia i nagrody

Uhonorowany m.in.: Złotym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury za prace naukowe nad literaturą piękną (1938), dwukrotnie Komandorią Orderu Polonia Restituta (1937, 1956), księgą pamiątkową Munera litteraria (1962), nagrodą zespołową im. A. Brücknera Wydziału I PAN (1965), doktoratem honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w 50-lecie uczelni (1969) oraz wieloma odznaczeniami regionalnymi i okolicznościowymi.

Dorobek naukowy

Debiutował naukowo w 1910 roku referatem przygotowanym na seminarium Stanisława Windakiewicza "Wojna chocimska" Potockiego a "Gofred" Tassa w przekładzie Kochanowskiego drukowaną w "Bibliotece Warszawskiej" 1910, t.3.

Jedną z trwałych fascynacji Pollaka było dzieło Tassa, któremu poświęcił rozprawy doktorską i habilitacyjną. Był edytorem i autorem wstępów do wydań w serii "Biblioteki Narodowej" dzieł: Gofred abo Jerusalem wyzwolona, Torquato Tasso; Orland szalony, Lodovico Ariosto; Pamiętniki, Jan Chryzostom Pasek (1955, 1963, 1968, 1971); Dworzanin polski, Łukasz Górnicki (1928, 1954, 1961) czy Opis obyczajów, Jędrzej Kitowicz (1951, 1970). Nadto wydał teksty staropolskie: Walentego Roździeńskiego Officina ferraria (1933, 1936, 1948, 1962), dialog Polak w Śląsko (1935), Marcina Borzymowskiego Morską nawigacyję do Lubeki (1938, 1951, 1972), Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata (1957), fraszki Adama Korczyńskiego (1950, 1952), pamiętnik Salomei Pilsztynowej (1957), utwory: Samuela Twardowskiego (1926, 1955), Jana Smolika (1935), Stanisława Herakliusza Lubomirskiego (1929, 1935, 1953) i wielu anonimów.

Przedruki wybranych przez Romana Pollaka najcelniejszych prac historycznoliterackich znalazły się w dwóch tomach książkowych: Wśród literatów staropolskich (1966) i Od renesansu do baroku(1969).

Przez 15 lat (od 1950 do 1965) kierował pracą zespołu nad trzema tomami staropolskimi Bibliografii literatury polskiej "Nowy Korbut"(1962-1965), redagował również tomy Miscellanów staropolskich z serii "Archiwum Literackiego". Zmuszony do przejścia na emeryturę (1960) nie zaprzestał prac badawczych, które do dziś są pomnikowym wkładem w historię literatury staropolskiej.

Przypisy

1. Rocznik Polskiej Akademii Literatury 1937-1938, Warszawa 1939, s. 180.

2. Poznańskie cmentarze - Poznan.pl

Bibliografia

• Materiały do bibliografii publikacji Romana Pollaka. [w:] Munera litteraria. Księga ku czci profesora Romana Pollaka. Poznań 1962.
• T. Witczak, Roman Pollak (31 lipca 1886 - 23 lutego 1972). "Pamiętnik Literacki" 1972, z.3

Źródło:  Wikipedia - https://pl.wikipedia.org/wiki/Roman_Pollak#.C5.BByciorys