Zabytkowy kościół parafialny p.w. św. Wojciecha w Jeleśni

Hieronim Woźniak

Pierwotnie był to kościół drewniany, zbudowany około 1584 roku. W roku 1636 kościół w Jeleśni został poświęcony i nadano mu imię świętego Wojciecha. W latach 1693 - 1702 powstał w Jeleśni kościół murowany, barokowy, jednonawowy. W roku 1695 ks. Sebastian Szałdrzyński, naonczas pleban jeleśniański, w miejsce drewnianego - zmurował przedni chór kościoła. W roku 1709 Jakub Słowik, pisarz prawa wołoskiego w Żywcu ufundował ołtarz boczny świętego Mateusza Apostoła. Obecny kościół został powiększony przez dobudowanie naw bocznych i wieży staraniem księdza Ignacego Pawluszkiewicza w latach 1778 - 1785. Ignacy Pawluszkiewicz pochodził ze słynnego rodu Pawlusów, którzy posiadali swoje dobra na terenie dzisiejszego  Zabłocia w części zwanej „Pawlusie”.
W jeleśniańskim kościele znajduje się kilka cennych zabytków sztuki. Do najbardziej znanych i cenionych należą: ołtarz główny rokokowy z 1790 roku. Z tego samego roku chrzcielnica i ambona, pięć feretronów z lat 1724 - 94, cztery konfesjonały dębowe, późnobarokowe, z roku 1776, ktore wykonał stolarz z Suchej Gabriel Fabiański; chór muzyczny, rokokowy z roku 1785, wykonał stolarz i snycerz żywiecki Józef Pach; rokokowe drewniane epitafium z malowanym portretem ks. Ignacego Pawluszkiewicza (zmarł w 1804 r.).; dwie kropielnice kamienne w kruchcie z roku 1788 wykonał kamieniarz żywiecki Wojciech Kucharski;drzwi z kruchty do nawy głównej wykonał J. Pach w roku 1783, a zamek do nich w 1784; dzwon na wieży z roku 1668 odlał Benedykt Briot Lotaryńczyk. W zakrystii - monstrancja z roku 1779 - dzieło złotników krakowskich Marcina Leszyckiego i Kajetana Jastrzębskiego i dwa ornaty haftowane z wieku XVIII, w sali zbiorów: strop z polichromowanych desek (kasetonowy z rozetami), pochodzący z dawnego stropu nawy głównej (1702 r.).
Obok kościoła zachował się fragment dawnego cmentarza przykościelnego. Znajduje się tam 10 płyt nagrobnych kamiennych z zachowanymi napisami i kilkanaście nagrobków, a wśród nich nagrobek Artura Zipsera miejscowego nauczyciela, zmarłego w 1881 roku oraz Józefa Łazarskiego również nauczyciela szkoły ludowej w Jeleśni, który ponadto piastował godność posła do sejmu krajowego galicyjskiego we Lwowie oraz wiceprzewodniczącego Rady Powiatowej w Żywcu. Miał trzech wybitnych synów - Józefa - farmakologa, profesora i rektora UJ, Mieczysława - matematyka, profesora i rektora szkoły Politechnicznej we Lwowie i Stanisława - adwokata, a po ojcu posła do sejmu krajowego i Rady Państwa we Lwowie. Obok, pod ścianą zachodnią 4 grobowce miejscowych księży z XX stulecia. Otoczenie kościoła zadbane. Kościół świeżo otoczony kamiennym murem.
Do parafii należą: Jeleśnia, część Krzyżowej i Mutne. Parafian - 4 750.