Karol Byrtek
BYRETK Karol (1907-1989) instrumentalista ludowy – skrzypek
Urodził się 22 października 1907 roku w Pewli Wielkiej jako syn Józefa i Agnieszki z d. Piecha. W Pewli Wielkiej skończył 3 klasowa szkołę podstawową i pomagał rodzicom w prowadzeniu niewielkiego gospodarstwa rolnego. Po założeniu rodziny prowadził gospodarstwo rolne wraz z żoną i dziećmi. Miał 14 dzieci i wyżywienie tak licznej rodziny wymagało dodatkowego zarobkowania, stąd m.in. grywał na zabawach, weselach. Po II wojnie światowej pracował w Fabryce Śrub w Żywcu – Sporyszu, skąd przeszedł na emeryturę.
Był uzdolniony muzycznie – podobnie jak jego dzieci. Swój nieprzeciętny talent rozwijał pod bokiem ojca – skrzypka samouka, grywając w typowo góralskiej kapeli (dudy, skrzypce). W latach 60-tych, w okresie żywiołowo odradzającego się amatorskiego ruchu artystycznego na Żywiecczyźnie, dzięki poczynaniom Związku Młodzieży Wiejskiej i ówczesnego Kierownika Referatu Kultury PPRN w Żywcu założył zespół regionalny i kapelę. W późniejszym okresie stał się niezrównanym skrzypkiem w zespołach regionalnych „Jodły”, „Beskidy” i „Gronie” w Żywcu. W latach 1972-1981, wraz z żywieckimi artystami ludowymi, koncertował w Bułgarii, Czechosłowacji, Francji, Hiszpanii, Niemczech, Stanach Zjednoczonych i na Węgrzech. Brał udział w ogólnopolskich konkursach i festiwalach muzyków ludowych, zdobywając wiele nagród (pierwsze, drugie, trzecie), w Bukowinie Tatrzańskiej, Kazimierzu Dolnym, Poznaniu i Żywcu. Za wybitne osiągnięcia w tworzeniu kultury ludowej, otrzymał w roku 1984 ogólnopolską nagrodę im. Oskara Kolberga. Wyróżniony został odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”.
Zmarł 20 grudnia 1989 r. w Bielsku – Białej.
Tadeusz Trębacz