Józef Łazarski

Józef Łazarski (1824-1888) nauczyciel ludowy w Jeleśni, poseł na Sejm Krajowy, wiceprezes Rady Powiatowej. Żonaty z Weroniką ze Szwedów, z którą miał trzech synów Józefa, Stanisława i Mieczysława. Pochowany został w Jeleśni obok kościoła parafialnego.

ŁAZARSKI Józef (1854 – 1924) lekarz i farmaceuta, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Urodzony 16 grudnia 1854 r. w Jeleśni; syn Józefa, nauczyciela ludowego i Weroniki ze Szwedów, był bratem Mieczysława i Stanisława. Uczęszczał do Gimnazjum św. Anny w Krakowie i uczył się pozaszkolnie, od 1868 r. praktykował w aptece Bloska w Żywcu. Po złożeniu przed Gremium Aptekarzy Galicji Zachodniej w Krakowie egzaminu na podaptekarza (22.07.1871) i uzyskaniu w 1873 r. świadectwa dojrzałości w Gimnazjum św. Anny, studiował od 1873 r. w Uniwersytecie w Grazu, a od 1874 r. w Uniwersytecie w Wiedniu. Studia zakończył dyplomem magistra farmacji (25.07.1875) i doktora wszech nauk lekarskich (26.02.1879). Zatrudniony w 1875 r. w Uniwersytecie w Wiedniu, pracował w tej Uczelni do 31.03.1882 r., najpierw jako demonstrator w Zakładzie Fizjologii, od 1877 r. jako asystent w Zakładzie Farmakologii i Farmakognozji. Czas jakiś pełnił także obowiązki sekundariusza w szpitalu powszechnym w Wiedniu. Powołany w 1882 r. do Uniwersytetu Jagiellońskiego na katedrę farmakologii i farmakognozji , wykładał jako profesor nadzwyczajny (1.04.1882) i profesor zwyczajny (1.01.1887) oraz kierował związanym z nią Zakładem Farmakologicznym i Muzeum. W 1885 r. wykładał fizjologię i kierował Zakładem Fizjologii UJ. Wybierany dziekanem Wydziału Lekarskiego UJ (1889/90,1896/97 i 1905/1906) piastował także godność rektora (1909/10) i prorektora (1910/11) Uczelni. Powołany w skład członków Najwyższej Rady Zdrowia w Wiedniu, ponadto członek i w 1893 r. prezes Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego, prezydent Izby Lekarskiej Zachodnio – Galicyjskiej, po reorganizacji tej samorządowej magistratury lekarskiej został prezesem Krakowskiej Izby Lekarskiej, również czas jakiś przewodniczył Komitetowi administracyjnemu szpitala św. Łazarza w Krakowie.

Badania naukowe skoncentrował głównie na zagadnieniach wpływu ergotyny na mięsień macicy i układ krążenia, wpływu kwasu sino-wodorowego na tenże układ i na oddychanie, ponadto zajmował się i badał farmakologiczne własności kopytnika europejskiego i sporyszu krajowego. W okresie pobytu w Wiedniu publikował w języku niemieckim w tamtejszych czasopismach („Zur Vergleichenden Anatomie einige Cupressineen” 1880; „Zur Kenntniss des Asarum europaeum” 1881; „Uber die Wirkung der Blausaaure auf Atmung und Kreislauf” 1881), od 1882 r. w czasopismach polskich („O działaniu ergotyny na krążenie i macicę” 1882). Zmarł 24 stycznia 1924 roku w Krakowie.

Teresa Kazalska i Jerzy Lisiewicz, PSB, t.18; Anna Strzelecka, OBL, Bd 5; Janusz Supniewski, Historia katedry farmakologii w Krakowie. w: Sześćsetlecie medycyny krakowskiej, t.2: Historia katedr. Kraków 1964; Wojciech Roekse, Dzieje katedr farmaceutycznych w Krakowie, tamże; tenże, Materiały farmaceutyczne do historii botaniki i nauk pokrewnych. Studia i mater. Seria B, z.13; „Wiadomości Farmaceutyczne” R.15: 1924, nr 5 i 6; KUJ od 1864 do 1887 … Kraków 1887; AUJ: S II 619, S II 814;

Mieczysław Barcik

ŁAZARSKI Mieczysław (1852-1930) matematyk, profesor i rektor Szkoły Politechnicznej we Lwowie.

Urodzony 1 stycznia 1852 w Jeleśni, syn Józefa, nauczyciela ludowego i Weroniki ze Szwedów, był bratem Józefa i Stanisława. Kształcił się i uzyskał świadectwo w Gimnazjum św. Anny w Krakowie, od 1870 r. studiował inżynierię lądowo-wodną w Szkole Politechnicznej (Politechnice) w Karlsruhe. Przed komisja egzaminacyjna we Lwowie złożył egzaminy wymagane do nauczania w szkołach realnych, a w 1883 r. uzyskał doktorat filozofii w Uniwersytecie we Lwowie. W latach 1878 – 1887 uczył w szkolnictwie średnim, najpierw do 1885 r. w Wyższej Szkole Realnej w Stanisławowie, potem w IV Gimnazjum we Lwowie. W 1885 r. habilitował się i uzyskał veniam legendri z geometrii wykreślnej w Szkole Politechnicznej (od 1920 r. występującej pod nazwą Politechniki) we Lwowie. W Uczelni tej wykładał ten przedmiot do 1911 r. jako zastępca profesora (1.10.1886 r.), profesor nadzwyczajny (4.10.1887 r.) i profesor zwyczajny (6.04.1889 r.); ponadto do 1894 r. wykładał miernictwo. W 1926 r. został profesorem honorowym Politechniki. Wchodził w skład Senatu Akademickiego Uczelni, m.in. jako dziekan Wydziału Budownictwa (1889/90-1893/94), dziekan Wydziału Architektonicznego (1894/95) oraz prodziekan Wydziału Budownictwa Lądowego (1895/96 i 1898/99 – 1900/01) i jej rektor (1896-97) i prorektor (1897-98). W latach 1888-1917 był członkiem Komisji Egzaminacyjnej dla kandydatów na nauczycieli szkół średnich we Lwowie.

Rozwijał bardzo owocną działalność naukową, pozostawiając w spuściźnie badawczej szereg rozpraw pierwszorzędnej wartości z zakresu geometrii wykreślnej i syntetycznej (rzutowej). Szczególne zainteresowanie znawców wzbudzały te o figurze przenikania bryły graniastych, osiach głównych i ogniskach perspektywy koła. Z licznych rozpraw o konstrukcji osi w perspektywie koła, sposobie obliczania wartości stosunków nieharmonicznych, zamianie krzywych rzędu drugiego na koła za pomocą rzutów zwracała uwagę ujęta syntetycznie dysertacja „O konstrukcjach i własnościach krzywych rzędu czwartego z punktem potrójnym” (1887) i polemiczna o rzutach środkowych przecięć stożkowych „O dwu twierdzeniach Steinera” (1888). Najważniejsze jego dzieło „Zasady geometrii wykreślnej” (2t. 1903 i 1906) wzięło swe początki z podręcznika „Zasady geometrii wykreślnej dla użytku wyższych szkół realnych” (wyd. 1, 1889, wyd. 6  1923). Podręcznik ten o dużych wartościach naukowych i dydaktycznych, wydawany wielokrotnie, oddał nieocenione wprost usługi, wykształciło się na nim parę pokoleń uczniów polskich.

Zmarł 7 maja 1930 r. w Krakowie.

Stanisław M. Brzozowski, PSB, t.18; Program (58) Politechniki Lwowskiej na rok Akad. 1930/31. Lwów 1930; Album inżynierów i techników w Polsce. Lwów 1932; Władysław Zajączkowski, C.k. Szkoła Politechniczna we Lwowie. Rys historyczny… Lwów 1894; Politechnika Lwowska, jej stan i potrzeby. Lwów 1932; Zbysław Popławski, Dzieje Politechniki Lwowskiej 1944-1945. Wrocław… 1992.

Mieczysław Barcik  

ŁAZARSKI Stanisław (1849-1938) adwokat, poseł na Galicyjski Sejm Krajowy i do austriackiej Rady Państwa.       

Urodzony 29 listopada 1849 w Jeleśni, był synem Józefa nauczyciela ludowego i Weroniki ze Szwedów, bratem Józefa i Mieczysława. Przed 1863 r. uczył się w Gimnazjum św. Anny w Krakowie. W 1863 r. wraz z bratem Mieczysławem próbował wziąć udział w powstaniu styczniowym. Egzamin dojrzałości złożył w 1868 r. w gimnazjum w Tarnowie. Studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu we Lwowie (1868-1869) i na Wydziale Prawa UJ (1869-1971), a nauki prawne i administracyjne w Uniwersytecie w Wiedniu (1871-1872). Doktorat filozofii uzyskał 15.03.1873 r. w Uniwersytecie Jagiellońskim na podstawie rozprawy „O powstaniu, nazwie, wpływie, historycznym znaczeniu i przyczynach upadku sadów tzw. Femicznych. Przyczynek do dziejów wieków średnich”. Czas jakiś studiował także w Uniwersytecie w Grazu, uzyskując w nim zapewne doktorat praw. W 1880 r. założył własną kancelarię w Białej Krakowskiej, a w 1883 r. również w Wadowicach. W tym czasie rozpoczął działalność publiczną. Od 1882 r. członek Rady Powiatowej i Wydziału Powiatowego w Białej Krakowskiej, a w latach 1903 - 1914 jej prezes, a w 1887 r. został członkiem rady dyscyplinarnej oddziału Sądu Krajowego w Krakowie, a w 1892 r. asesorem w magistracie w Wadowicach. W zawodzie adwokackim zdobył dużą popularność, zwłaszcza po głośnym procesie (16.02.1908 r. w Wadowicach) W. Krahelskiej – Dobrodzickiej, oskarżonej o dokonanie zamachu na generał – gubernatora warszawskiego G.A. Skałonia. W szeroko wówczas komentowane mowie obrończej powiedział, że „etyka narodu uciskanego nakazuje z bronią w ręku upominać się o swoje prawa”. W latach 1901-1907 i  1911-1914 sprawował mandat posła w Galicyjskim Sejmie Krajowym we Lwowie, wybierany przez Izbę Handlową i Przemysłową w Białej Krakowskiej i gminy wiejskie okręgu bialsko – żywieckiego. W Sejmie pracował jako sprawozdawca komisji reformy agrarnej i zasiadał w komisji podatkowej. W poglądach na reformę sejmowej ordynacji wyborczej zbliżał się do demokratów bezprzymiotnikowych, przeciwstawiając się torpedowaniu projektów demokratycznych ze strony konserwatystów. W wystąpieniu 24.11.1905 r. domagał się rozszerzenia praw wyborczych chłopów i robotników. Koncentrując działalność wokół problemów ekonomicznych i społecznych powiatu bialskiego, zajmował się także ogólno galicyjskimi, jak np. Bankiem Krajowym we Lwowie, czy rozwojem szkolnictwa ludowego. W latach 1907-1918 poseł do Rady Państwa w Wiedniu z okręgu Biała – Żywiec – Kęty – Andrychów – Wadowice, pracował w sześciu komisjach parlamentarnych, w prawnej zastępując przewodniczącego, zasiadał także w podatkowej, mandatowej, budżetowej, spraw narodowych i prasowej. Uważany powszechnie za świetnego mówcę parlamentarnego, związał się z ugrupowaniem tzw. polskich demokratów, a po zerwaniu z nim 25.06.1908 r. pozostał w Kole Polskim jako tzw. „dziki’, sympatyzował jednak wyraźnie z narodową demokracją, zwłaszcza, że czynnie zajmował się obroną polskich kresów zachodnich przed germanizacją. Polskie Koło dwukrotnie powierzało mu obowiązki prezesa, po raz pierwszy objął je 18.01.1911 r., ale nie zdoławszy opanować walk wewnętrznych w Kole musiał ustąpić jesienią 1911 r. Po wybuchu I wojny światowej staną na gruncie orientacji austriacko – polskiej. W konsekwencji podpisał więc 16.08.1914r. manifest Koła Polskiego i poparł złożony w Krakowie Naczelny Komitet Narodowy i powołane do życia Legiony Polskie. Wybrany ponownie prezesem Koła Polskiego, przewodniczył 28.05.1917 r. obradom tzw. Sejmowego Koła Polskiego w Krakowie, w czasie których uchwalono zgłoszoną przez W. Tetmajera rezolucję, domagając się Polski niepodległej i zjednoczonej, z dostępem do morza. Jako prezes Koła przedstawił rezolucję Radzie Państwa, wyrażając nadzieję, że cesarz Karol I dopomoże do wskrzeszenia państwa polskiego, a potem wspólnie z polskimi politykami prowadził rozmowy z austriacko – węgierskim ministrem spraw zagranicznych o poparcie tych uchwał na arenie międzynarodowej, a także przewodniczył delegacji Koła w rozmowach z ministrem tego resortu o dalszych losach Legionów Polskich (8.06.1917) . Od rządu austriackiego domagał się przywrócenia w Galicji sądownictwa cywilnego (5.06.1917). Zrezygnował 4.09.1917 r. ze stanowiska prezesa Koła, gdyż nie zdołał przeciwstawić się zwalczającym rezolucję „niepodległością” konserwatystom krakowskim. Po 1918 r. wycofał się z czynnego życia publicznego, prowadził tylko do 1932 r. kancelarię adwokacką w Krakowie, potem przeniósł się do swojego majątku Witkowice pod Kętami. Odznaczony został Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski i Krzyżem Legionów, nadanym za zasługi dla Legionów Polskich przez J. Piłsudzkiego. Zmarł 18 listopada 1938 r. w Witkowicach i został pochowany na cmentarzu w Białej Krakowskiej.

Jerzy Zdrada, PSB, t.18; Janina Skowronska, OBL, Bd 5; F. Freud, Das osterreichisches Abgeordnetenhaus. Ein biographisch – statistischien Handbuch 1907 – 1917. Wien 1907 – 1911., Bd 1-2; Leon Biliński, Wspomnienia i dokumenty. Warszawa 192(?); Jakub Bojko, Z dziejów chwili. (Karki pamiętnika). Kraków 192(?); Stanisław Głąbiński, Wspomnienia polityczne, Pelpin 1939; Jan Hupka, Z czasów wielkiej wojny. Pamiętnik nie kombatanta. Lwów 1937; Wincenty Witos, Moje wspomnienia. T. 1, Cz.1 Warszawa 1988; „Czas” 1938 nr 321; „Ilustrowany Kurier Codzienny” 1938 nr 323; „Tygodnik Ilustrowany” 1907 nt 5, 1917 nr 24; AUJ: WF II 478; BJ: rkp. 8088, 8089, 8095; B.PANKr.: rkp. 5565.

Mieczysław Barcik